Yirmi Dokuzuncu Söz/Metin

Ve o mezkûr hakíkatleri iktizá ettiği için, kâinâtı dağdağa-i tegayyür ve fenâdan, tahavvül ve zevâlden kurtarmak ve ebedîleştirmek için, o zıdların tasfiyesini istedi ve tegayyürün esbâbını ve ihtilâfâtın maddelerini tefrîk etmek istedi. Elbette Kıyâmet’i koparacak ve o netîceler için tasfiye edecek.

Şerh

7) (O hıdemât-ı mahlûkátın ücretlerini) iktizá etti.

8) (Ve o kelimât-ı kitâb-ı kâinâtın ifâde ettikleri ma‘nâların hakíkatlarını) iktizá etti.

9) (Ve isti‘dâd çekirdeklerinin sünbüllenmesini) iktizá etti.

10) (Ve bir mahkeme-i kübrâ açmasını) iktizá etti.

11) (Ve dünyâdan alınmış misâlî manzaraların göstermesini ve esbâb-ı záhiriyyenin perdesini yırtmasını ve her şey doğrudan doğruya Hálık-ı Zü’l-Celâl’ine teslîm etmesi gibi hakíkatları iktizá etti.”

Bu on bir cümle, daha önce zikredilen on bir şart cümlesinin netîcesidir. Mezkûr on bir şart cümlesi, bu ikinci on bir cümleyi iktizá eder. Bu son on bir maddede ifâde edilen hakíkatler ise, dâr-ı âhirette cereyân edecektir. Kıyâmet koptuktan sonra haşir meydânında tamâmen tezáhür edecektir. Bu maksadın tahakkuku da Kıyâmet’in kopmasını iktizá eder. Müellif (ra) bu ma‘nâyı ifâde etmek için şöyle buyurdu:

(Ve o mezkûr hakíkatleri iktizá ettiği için, kâinâtı dağdağa-i tegayyür ve fenâdan, tahavvül ve zevâlden kurtarmak ve ebedîleştirmek için,) o inâyet ve hikmet (o zıdların tasfiyesini istedi ve tegayyürün esbâbını ve ihtilâfâtın maddelerini tefrîk etmek istedi.) Sáni-ı Zü’l-Celâl’in inâyet-i sermediyye ve hikmet-i ezeliyyesi, mezkûr ikinci on bir maddede ifâde edilen hakíkatlerin tahakkukunu istedi. Peki, niçin istedi? Kâinâtı dağdağa-i tegayyür ve fenâdan, tahavvül ve zevâlden kurtarmak ve ebedîleştirmek için istedi. Bu ise, elbette Kıyâmet’in kopmasını iktizá eder.

Müellif (ra), daha sonra mezkûr umûm cümlelere bakan netîceyi ve “vaktâ ki” şart edâtının cevâbını, (Elbette Kıyâmet’i koparacak ve o netîceler için tasfiye edecek) cümlesiyle ifâde etti. Demek, bu on bir madde, kâinâtın harâbiyyetini kesin olarak iktizá eder. Müellif (ra), “vaktâ ki” şart edâtıyla başlayan mezkûr cümlelerinde aklî on bir delîlle, Nahv kánûnlarına göre Kıyâmet’in ve haşrin vukúunu isbât etmiştir. Burada, “Kıyâmet’in kopmasına ve haşrin vukúuna im-

Lügat: ezeliyye, tahakkuk, tahavvül, tegayyür, cereyân, dağdağa, elbette, kurt(a), mahkeme, manzara, tasfiye, ediyye, hikmet, mezkûr, âhiret, sinin, âhire