Yirmi Dokuzuncu Söz'ün Şerhi

la mümkün değildir. Zîrâ, bu dünyâda esmâ ve sıfât-ı İlâhiyyenin tecelliyyâtı, perde-i gayb arkasından insâna görünür. Dolayısıyla, insân dünyâda kábiliyyetine göre yetmiş bin perde arkasından esmâyı keşfedebilir. Âhirette ise, herkes doğrudan doğruya, perdesiz bir súrette Rabbini görür ve esmâ ve sıfât-ı İlâhiyye ile müşerref olur. Müellif (ra) şöyle buyuruyor:

“Ticâret ve me’mûriyyet için, mühim vazífelerle bu dâr-ı imtihân olan dünyâya gönderilen insânlar ticâretlerini yapıp, vazífelerini bitirip ve hizmetlerini itmâm ettikten sonra; yine onları gönderen Hálık-ı Zü’l-Celâl’ine dönecekler ve Mevlâ-yı Kerîm’lerine kavuşacaklar. Ya‘nî, bu dâr-ı fânîden gidip, dâr-ı bâkíde huzúr-ı kibriyâya müşerref olacaklar. Ya‘nî, esbâb dağdağasından ve vesâitin karanlık perdelerinden kurtulup, Rabb-i Rahîm’lerine makarr-ı saltanat-ı ebedîsinde perdesiz kavuşacaklar. Doğrudan doğruya herkes, kendi Hálık’ı ve Ma‘bûd’u ve Rabb’i ve Seyyid’i ve Mâlik’i kim olduğunu bilecek ve bulacaklar.”[893]  

Hazret-i Muhammed (asm) müstesnâ, kimse şu dünyâda maddî gözüyle Elláh’ı göremez. Cenâb-ı Hak, bu kâinâtı, esmâ-i İlâhiyye’nin gölgelerinin gölgesi yapmış. Onun için, o esmâyı tam tamına anlamak mümkün değildir. Ancak insân, hakáik-ı nisbiyye ile esmâ-i İlâhiyyeyi anlar. Mahlûkát bir perde, esmâ-i İlâhiyye bir perdedir. Cemâl-i bâ-kemâl-i İlâhî açıkça görünmüyor. Meselâ; ilim meclisinde bulunanlar üzerinde Cenâb-ı Hakk’ın “Hâdî ve Alîm” isimleri tecellî eder. Onlar, o esmâyı göremezler, ancak hissederler. Cemâl-i bâ-kemâl-i İlâhîye karşı hakíkatte esmâ-i İlâhiyyenin her biri dahi ma‘nevî birer perdedir. Hem meselâ; sen dükkânına gidiyorsun. Seni dükkâna götüren O’dur. Nereye gidersen, O’nun irâdesiyle gidersin. Dükkâna gidersin, müşteri gelir. O müşteriye her ne kadar bir irâde verilmişse de, hakíkatte müşteriyi O gönderiyor. Gece gelir, dükkânı kapatıyorsun. Hakíkatte O kapatıyor, O açtırıyor; fakat görünmüyor. Zîrâ, bu dünyâ dâru’l-hikmet olduğundan, esbâb vaz‘ edilmiştir. Şiddet-i zuhûrundan ihtîfâ eylemiştir. Hadsiz şekvâ ve i‘tirâzlar Zât-ı Akdes’ine gelmesin diye, esbâbı perde etmiştir.

Demek, Cenâb-ı Hak bu dünyâda hakáik-ı nisbiyye ile tecelliyyât-ı esmâsını bize bildiriyor. Zîrâ, dünyâ, dâr-ı imtihândır. Esmâ-i İlâhiyye tam ma‘nâsıyla görünse, sırr-ı imtihân bozulur, imtihân meydânı da kapanır. Âhirette ise esbâb

Lügat: muhammed, saltanat, dağdağa, gönder, hadsiz, hikmet, hizmet, meclis, seyyid