Yirmi Dokuzuncu Söz/Metin

Elbette, o iki unsurun biribirine zıd olan dalları ve netîceleri ebede gidecek, temerküz edip biribirinden ayrılacak, o vakit Cennet-Cehennem súretinde tezáhür edecektir.

Şerh

(Elbette, o iki unsurun biribirine zıd olan dalları ve netîceleri ebede gidecek, temerküz edip biribirinden ayrılacak, o vakit Cennet-Cehennem súretinde tezáhür edecektir.) Şâyet bütün hayırlar, güzellikler, menfaatler, kemâller, ışıklar, hidâyet, nûr, îmân, táat, muhabbet yanyana getirilip bir yerde toplansa, ismi “Cennet” olur. Bütün şerler, çirkinlikler, zararlar, noksánlar, karanlıklar, dalâlet, nâr, küfür, isyân, korku yanyana getirilip bir yerde toplansa, ismi “Cehennem” olur. Demek, Cennet ve Cehennem, lütuf ve kahrın iki havzıdır. Bu iki unsur akıp o iki havuzda tecemmu‘ edecektir.

Dünyâ nedir? Ta‘rîfi nasıldır? Cenâb-ı Hak, zıtları biribirine karıştırmış, yoğurmuş, ismini “dünyâ” koymuştur. O zıdlar biribirinden ayrılsa; biri Cennet, diğeri Cehennem olur.

Dünyâ, Cennet ve Cehennem’in bir nümûnesidir. Bütün mevcûdât oradan gelmiş, tekrâr oraya akıp gitmektedir. Meselâ; bütün gündüzler, nûrlar, bahârlar, mu‘tedil havâ, gölgeler, güzel sesler, güzel kokular, münbit arâzí Cennet’ten gelmiş, yine Cennet’e gidiyorlar. Bütün geceler, zulmetler, kışlar, şiddetli soğuk ve sıcaklar, çirkin sesler, pis kokular, çorak arâzí Cehennem’den gelmiş, yine Cehennem’e gidiyorlar. Demek, dünyâ âhiretin bir çiçekdânlığıdır. Orayı haber verip, oraya mahsúlât yetiştiriyor. Hem her insânda Cennet ve Cehennem’in birer nümûnesi vardır. Meselâ; “güzel ahlâk” Cennet’in, “kötü ahlâk” ise Cehennem’in nümûnesidir. Meselâ; “rahmet ve şefkat” etmek Cennet’in, “gadab ve hiddet” etmek ise Cehennem’in nümûnesidir. O insânın “hayr” işlemesi Cennet’in, “şer” işlemesi de Cehennem’in nümûnesidir.

Kısaca, teklîfî ve tekvînî bütün güzellikler Cennet’ten, bütün kötülükler ise Cehennem’den haber vermektedir. Dünyâ bir tarladır. Haşir meydânı bir beyderdir. Cennet ve Cehennem ise birer mahzendir.

Cenâb-ı Hak, bu álemde nâr-nûr, gece-gündüz, kış-yaz, güzel kokular-kötü kokular, güzel havâlar-kötü havâlar, iyi insân-kötü insân, iyi ahlâk-kötü ahlâk gibi bütün ezdâdı karıştırmamış mı? Belâ ve musíbet ile rahmet ve inâyet hep berâber değil mi? Cenâb-ı Hak, Cennet ve Cehennem’in nümûnesi olarak bun-

Lügat: cehennem, muhabbet, temerküz, elbette, menfaat, hiddet, âhiret, çirkin, şefkat, şiddet, âhire