Şerh

dünyâdan çıkmak ve bâğistân-ı cinâna bir uçmaktır. Hizmetinin ücretini almak için huzúr-i Rahmân’a girmeğe bir nöbettir ve dâr-ı saádete gitmeğe bir da‘vettir diye kat‘í anladığımdan, ölümü ve mevti sevmeğe başladım. Sonra, zevâl ve fenâya baktım. Gördüm ki: Sinema perdeleri gibi ve Güneş’e mukábil akan kabarcıklar misillü, lezzet verici bir teceddüd-i emsâldir, bir tâzelenmektir. Ve esmâ-i hüsnânın çok hasnâ ve güzel cilvelerini tâzelendirmek için Álem-i Gayb’dan gelip, Álem-i Şehâdet’te vazífedârâne bir seyerândır, bir cevelândır. Ve Cemâl-i Rubûbiyyetin hikmetdârâne bir tezáhürâtıdır ve mevcûdâtın hüsn-i sermedîye karşı bir âyînedârlığıdır, yakínen bildim.

“Sonra altı cihete baktım, gördüm ki: Sırr-ı tevhîd ile o kadar nûrânîdir ki, göz kamaştırıyor. Geçmiş zamân bir mezâr-ı ekber olmadığını, belki zamân-ı istikbâle inkılâb edip binler mecâlis-i münevvere ve mecma-i ahbâb, binler menâzır-ı nûrâniyye gördüm. Ve hâkezâ, bu iki madde gibi binler maddelerin hakíkí yüzlerine baktım; sürûr ve şükürden başka bir te’sîr, bir keyfiyyet vermediklerini gördüm.” [24]

“Sağa, ya‘nî mâzí olan geçmiş zamâna bakıp tesellî ararken; bana mâzí, pederimin ve ecdâdımın ve nev‘ımin bir mezâr-ı ekberi súretinde göründü, tesellî yerine vahşet verdi. Sol tarafım olan istikbâle dermân ararken baktım. Gördüm ki: Benim ve emsâlimin ve nesl-i âtînin büyük ve karanlıklı bir kabri súretinde göründü, ünsiyyet yerine dehşet verdi. Sağ ile soldan tevahhuş edip hâzır günüme baktım. O gafletli ve târîhvârî nazarıma o hâzır gün,

Lügat: keyfiyyet, teceddüd, tevahhuş, cevelân, dehş(e), sermedî, dehşet, hikmet, hizmet, vahşet, misil