Yirmi Dokuzuncu Söz/Metin

Zât-ı Zü’l-Celâl’in evsâf-ı celâliyyesi ve evsáf-ı cemâliyyesi ve esmâ-i hüsnâsı bunun vukúuna kat‘í súrette delâlet ederler; ve enbiyâya gönderdiği bütün semâvî fermânları ile, Kıyâmet’i ve haşrin îcâdını vaad etmiş. İşte, mâdem vaad etmiş, elbette yapacaktır.

Şerh

(Zât-ı Zü’l-Celâl’in  evsâf-ı celâliyyesi ve evsáf-ı cemâliyyesi ve esmâ-i hüsnâsı bunun vukúuna kat‘í súrette delâlet ederler.) “Evsáf”, vasıflar; “esmâ”, isimler demektir. Aralarında fark vardır. Meselâ: “Kerem” vasıftır, “Kerîm” isimdir. “Hikmet” vasıftır, “Hakîm” isimdir. Ve hâkezâ kıyâs edilsin. Elláh’ın doksân dokuz ismi veyâhúd bin bir ismi vardır. Yarısı celâllidir, yarısı cemâllidir. Her ismin de bir vasfı vardır. Hem Cenâb-ı Hakk’ın bütün esmâ ve sıfâtı dahi Kıyâmet’in ve haşrin vukúunu bi’z-zarûre iktizá ederler. (Ve enbiyâya gönderdiği bütün semâvî fermânları ile, Kıyâmet’i ve haşrin îcâdını vaad etmiş.) Elláh, peygamberlerine gönderdiği kütüb-i semâviyye diliyle, “Kıyâmet kopacak, haşir vukú‘ bulacaktır” diye vaad etmiştir. Mâdem vaad etmiş, elbette o Sádiku’l-Va‘di’l-Kerîm vaadini yerine getirecektir. Zîrâ, bu, O’na gáyet kolay ve ma‘kúldür. 

Cenâb-ı Hak, hem haşrin vukú‘ bulacağını peygamberlerin ve semâvî kitâbların diliyle haber vermiş. Esmâ ve sıfât-ı İlâhiyye de haşrin vukúuna delâlet eder. Hem de haşri getireceğine dâir semâvî kitâblar ve peygamberler lisânıyla vaad vermiştir. Peygamberler de semâvî kitâblardaki va‘d-i İlâhîye dayanarak haşrin vukú‘ bulacağını haber vermişler, hem de bu da‘vâlarını mu‘cizelerle isbât etmişlerdir. (İşte, mâdem vaad etmiş, elbette yapacaktır.) Müellif (ra), bu cümlesinde ise; başta Kur’ân olmak üzere bütün kütüb-i semâviyye ve başta Resûl-i Ekrem (asm) olmak üzere bütün peygamberlerin diliyle vaad olunan haşrin kesin olarak bi’l-fiil vukú‘ bulacağını isbât etti.

Evet, nihâyetsiz ilim ve kudret sáhibi olan şu kâinâtın Sáhib ve Mutasarrıf’ı, peygamberlerin ihbârı, asfiyâ ve evliyânın şehâdetiyle haber verdiği va‘d ve vaídini şâyet yerine getirmezse, acz ve cehlini ortaya koymuş olur. Zîrâ, hulfü’l-va‘d ve vaíd iki şeyden kaynaklanmaktadır. Ya ácizdir, bundan dolayı va‘d ve vaídini yerine getiremez; ya da câhildir, sözünde durmanın ehemmiyyetini derk edemez. Cenâb-ı Hak ise kâinâttaki masnûátıyla, nihâyetsiz ilim ve kudret sáhibi olduğunu bi’l-fiil gösterdiğinden; elbette hulfü’l-va‘d ve vaíde sebeb olan

Lügat: peygamber, elbette, udre(t), gönder, hikmet, âliyye