Yirmi Dokuzuncu Söz'ün Şerhi

Cehennem’in mahsúlâtı ise Cehennem’e gönderilir. Meselâ; gündüzler Cennet’e, geceler Cehennem’e; bahârlar Cennet’e, kışlar Cehennem’e; sálih insânlar Cennet’e, facir insânlar Cehennem’e; Güneş’in ışığı Cennet’e, harâreti ise Cehennem’e; güzel kokular Cennet’e, pis kokular Cehennem’e; güzel manzaralar Cennet’e, çirkin manzaralar Cehennem’e akıp gidiyor. Bu mevcûdât, Cennet ve Cehennem’den gelmiş, dünyâ denilen bu mezraada ekiliyor, haşir meydânına mahsúlâtını döküyor. Kıyâmet gününde mahşer denilen beyderde tasfiye edilip yararlı maddeler Cennet’e, zararlı maddeler ise Cehennem’e dökülür. Hem tekvînî, hem de teklîfî olarak Cennet ve Cehennem mahsúlleri bir tarafa ayrılır. Böylece, zıdların cevelengâhı olan bu dünyâ, âhiret denilen álemde tasfiye edilerek Cennet veyâ Cehennem’de karâr kılmak súretiyle vazífesini îfâ etmiş olur. Müellif (ra), bu konuda şöyle buyuruyor:     

“Demek, şübhesiz dünyâ bir mezraadır. Mahşer ise bir beyderdir, harmandır. Cennet, Cehennem ise birer mahzendir.”[887]

“Mâdem Benî Âdem kâinâtın semeresidir. Nasıl ki, bir harmanda başaklar döğülür; tasfiye netîcesinde semereler istibká ve iddihár edilir. Binâenaleyh, haşir meydânı da bir harmandır. Kâinâtın başak ve semeresi olan Benî Âdem’i intizár etmektedir.”[888]

O gün mücrimlere tevbîh súretinde, “Haydi Cehennem’e gidin!” denilir. Müttakílere ise; tebşîr súretinde “Haydi Cennet’e girin!” fermân edilir. O gün, وَاُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّق۪ينَ âyet-i kerîmesinin sarâhatiyle; “Cennet, mü’minlere ma‘nen yaklaştırılır.”[889]  Veyâ ehl-i îmândan bir kısmı, elli bin senelik mesâfeyi bir günde keser, demektir.

Hulâsa: Dünyâ, cemm-ı zıddeynden ibârettir. Onun için, Cennet nerededir! Senden, sana yakındır. Cehennem de öyledir. İkisi nümûne i‘tibâriyle burada berâber bulunuyor. Meselâ; “ilim meclisleri” Cennet’in nümûnesi; “günâh meclisleri” de Cehennem’in nümûnesidir.

Lügat: binâenaleyh, cehennem, semer(e), manzara, tasfiye, binâen, gönder, meclis, âhiret, çirkin, dilir, sinin, âhire, şübhe