• Şerh
  
  
• Arz'da var olduğu anlaşılmamalıdır. Belki şu dört unsur, mâhiyetleri bir olmakla berâber değişik özelliklerde âlemin her tarafında mevcûddur. Dört unsur Küre-i Arzda mevcûd olduğu gibi, âlemin her tarafında da mevcûddur. Ancak Küre-i Arzın dışında bulunan dört unsur, özellikleri bakımından farklıdır. Cennet ve Cehennemde de mâhiyeti bizce meçhûl ve ayrı özelliklere sâhib bu dört unsur vardır. Dört unsurun zerreleri, bu dünyâda görev yaptıktan sonra terakkì ederek âhiret âlemine intikàl ederler. Meselâ; buradaki hava unsuruyla oradaki hava unsuru mâhiyetçe aynıdır. Ancak aradaki fark, oradaki hava zerrelerinin terakkì etmiş olması ve başka özelliğe sâhib bulunmasıdır.
• Evet dört unsur her yerde mevcûd olmakla berâber, Küre-i Arz;
• 1-      Esmâ-i İlâhiye’nin tecelliyât merkezi hükmünde olduğu,
• 2-      Devâmlı tebeddül, tegayyürât ve teceddüde mazhar bulunduğu,
• 3-      Tasarruf-i İlâhî orada daha fazla cereyân ettiği,
• 4-     Diğer üç unsur da zâhiren ona ya’nî toprağa hàdim göründüğü için en evvel o nazara veriliyor. Bu ehemmiyetine binâendir ki Küre-i Arz, Kur’ân lisânında semâvâta denk tutulmuştur. Müellif (ra) Küre-i Arzın ehemmiyetini şöyle ifâde etmektedir:         
•             “Zemîn, âsumâna nisbeten maddeten küçüklüğüyle ve hakàretiyle berâber ma’nen ve san’aten bütün kâinâtın kalbi, merkezi, bütün mu’cizât-ı san’atın meşheri, sergisi ve bütün tecelliyât-ı esmâsının mazharı, nokta-i mihrâkıyesi ve nihâyetsiz faaliyet-i Rabbâniyyenin mahşeri ve ma’kesi ve hadsiz Hallàkıyet-i İlâhiyenin, husûsan nebâtât ve hayvânâtın kesretli envâ’-i sağîresinde, cevâdâne îcâdın medâr ve çarşısı; ve pek geniş âhiret âlemlerindeki masnûâtın küçük mikyâsta nümûnegâhı ve mensûcât-ı ebediyenin sür’atle işleyen tezgâhı ve menâzır-ı sermediyenin sür’atle değişen taklîdgâhı ve besâtîn-i dâimenin tohumcuklarına sür’atle sünbüllenen dar ve
  

Lügat: küre-i arz, ehemmiyet, cehennem, maddeten, nisbeten, tasarruf, tebeddül, teceddüd, tegayyür, cereyân, zâhiren, binâen, hadsiz, meşher, nisbet, tezgâh, âhiret, âhire, îdgâh